GİRİŞ
19 Nisan 2016 yılında görev süresi dolan TCMB eski başkanı Erdem Başçı'nın yerine getirilen yeni başkan Murat Çetinkaya ve PPK üyelerinin göreve gelmesi ile beraber faizlerde azalış yönünde bir baskı oluştu ve nihayetinde piyasalarda beklenen faiz indirimi kararı gerçekleşti. Bu çalışmanın ilk bölümünde faiz düşlerinin piyasa etkilerine,kurlarda meydana gelecek muhtemel etkilere,sektörlerdeki hareketlenmeleri işleyip çalışmanın ikinci bölümünde ise faiz indirimlerinin finans piyasalarının üstündeki psikolojik etkisine değineceğiz.
1)FAİZ İNDİRİMLERİNİN PİYASAYA ETKİSİ
20 Nisan 2016'da alınan faizin üst bandının 0,50 baz puan düşürülmesi ile birlikte piyasada meydana gelebilecek muhtemel etkilerin senaryosunu yazacak olursak şu durumlar karşımıza çıkacaktır. Faizlerin düşmesi sonucunda piyasada yatırım talebi ile birlikte tüketim talebinin artması muhtemeldir. Bunun iki nedeni vardır ilk nedeni düşen faizler tasarruflarından harcamaya dönmeyi özendirecektir. İkinci nedeni ise düşen faizler tüketicilerin tüketime yönelmesine yol açacaktır.
Faizlerin üst bandının düşürülmesi reel sektörün nefes alması ve yeni yatırım hamlelerine girişilmesi demektir. Faiz düşüşü ile birlikte yerli yatırımcı kar maksimizasyonu, toplam fayda analizi doğrultusunda maliyetlerini minimum düzeye çekmek isteyecektir.
Bir işletme eğer kendini büyütmek isteyeceği zaman bu isteğini gerçekleştirmek için belirli bir finansman kaynağına ihtiyacı olacaktır. Bu finansman kaynağı ise ya kendi hisselerini lotlara bölerek borsaya girip hisse senedi değeri üzerinden sağlayabilmek yada kredi yolu ile bankalardan finans kaynağı elde etmektir. Kredi yolu ile finansman sağlamayı seçen üretici sektör bu kredinin ekstradan faiz maliyetine katlanmak zorunda kalacaktır. Eğer ülkede faiz oranları yatırım yapacak kişi için yüksek bir orana sahip ise böyle bir durumda firmasını büyütmek üretimini artırmak isteyen firma için maliyet artışı meydana gelecektir. Böyle bir durumda ise firmanın karı olumsuz etkilenecektir. Yukarıdaki senaryo doğrultusunda şimdiki faizin üst bandı olan %10 ve diğer faiz göstergelerin oranı üzerinden yatırımlarını planlayan kişilerin çektikleri kredilerinin daha az faiz maliyetleri olacaktır. Görüldüğü gibi faiz düşüşü yerli yatırımcı için maliyet avantajı olmakla birlikte yurtiçi yatırımların artmasınada olanak sağlayacaktır.
1.a) Faiz Düşüşünün Yabancı Sermaye Üzerideki Etkisi
Faiz oranlarının etkisi yurtiçi yatırımcıyı etkilediği gibi yabancı yatırımcı ve sıcak para üzerindeki etkisi de görmezden gelinemez faiz düşüşü ile birlikte ülkemizden sıcak para çıkışı olacaktır. Özellikle ABD merkez bankası Fed'in son yıllardaki faiz oranlarını yükselteceğine dair spekülasyonları ve doğrultusunda faiz oranlarını yükseltmesi gelişmekte olan ülkelerden ABD'ye doğru bir para akışı meydana getirmektedir. Bu durumda ise Türkiye gibi diğer gelişmekte olan ülkelerde de döviz kurlarında bir artış gerçekleşmektedir. ABD Merkez Bankası FED birkaç yıldır faiz oranlarını arttıracağına yönelik spekülasyon da bulunması gelişmekte olan ülkelerin önceden önlem almasına neden olmuştur FED'in en son faiz oranlarında küçük artışlara gitmesi gelişmekte olan ülkelerin ekonomisi üzerinde ciddi problemlere neden olmamıştır.
TCMB'nın güncel faiz indirimi faizin üst bandında meydana gelen bir indirimdir politik faiz ve faizin alt bandı sabit tutulmuştur kısa vadede şuan ciddi anlamda bir döviz kuru yükselmesi ile karşılaşmamız zor gibi gözüküyor eğer ileriki dönemlerde TCMB politik faiz oranlarında da indirime giderse o zaman döviz kurlarındaki yükselmelerin daha hızlı gerçekleşebileceğini söyleyebiliriz.
1.b) Faiz Düşüşünün Makro Ekonomik Göstergeler Üzerindeki Etkisi
Ekonominin kurallarında faiz iniş ve çıkışlarının en bilindik etkileri şu şekilde sıralanmaktadır. Faiz düşüş ile birlikte tasarruflar azalacak harcamalar ve yatırımlar artacaktır. Daha detaylı bir açıklama yaptığımızda ise faiz oranlarının düşmesi ile kişilerin aracı kurumlardan talep edeceği krediler artmaktadır. Ülkemizde bu kredileri talep edenler daha çok şahsi tüketim mallarına yönelik harcama yapmaktadırlar faiz düşüşü ile birlikte çekilen kredilerin mantığı doğrultusunda harcamaların artmasına neden olunmakta ve enflasyonu arttırıcı etkiye yol açılmaktadır.
Güncel faiz düşüşlerinin ihracat ithalat üzerindeki etkisi ise faizlerin düşmesi ile birlikte yabancı sermayenin avantajlı faiz oranlarına sahip olan ülkelere çıkması ülke içerisindeki döviz kurlarını arttırıcı etkide bulunacağını söylemiştik. Böyle bir durumun gerçekleşmesi ile birlikte ithalat azalışı karşımıza çıkarken ihracat arttırıcı etkiler de ortaya çıkacaktır. Ama genelde bizim gibi ülkelerin ihracatı ithalata dayanmaktadır. Yurtiçi yatırımları arttırıcı etki yapabilecek faiz düşüşe yatırım artışına, yatırım artışı da üretim artışına neden olacaktır. Ülke içerisinde üretim fazlalığının olması durumunda ise bu fazlalık ihraç edilecek ve ihracatta faiz düşüşü ile birlikte artacaktır.
2) FAİZ DÜŞÜŞLERİNİN PİYASA-İNSAN PSİKOLOJİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Faiz düşüşünden sonra insanların iki tür düşüncesi olabilir.
1) Hazır faiz haddi düşmüşken elindeki parayı yatırma çevirmek isteyen insanlar
2) Faizlerin düşmesini bir beklentisi olarak faizlerin daha da düşeceğini tahmin eden insanlar
Birinci kısımda bahsedilen insanlar ülkenin şuanki politik durumunun iyi gitmeyeceğini düşünerek ihtiyat güdüsü (tedbir amaçlı olarak) ile elindeki parayı yatırma çevirir ikinci maddede bahsedilen insan tipi ise ülkenin geleceği ile alakalı pozitif düşüncede olan insanlardır. Ülkede faiz düşüşünün devam edeceği beklentisi ile parasını elinde tutmaya devam ederler. Yurtiçinde bu gelişmeler yaşanırken yabancı yatırımcı tereddüt edecek ve parasını ülkeden çekip faiz oranı yüksek cazibeli bir ülkeye yatırım yapacaktır. Bu durumda ülkeden döviz çıkış olacaktır. Yabancı para değerli hale gelecek Türk lirası yabancı para karşısında değer kaybedecektir. Yabancı paranın değerli hale gelmesiyle beraber ülkede ihracatın artıp ithalatın düşmesi beklenecektir.
SONUÇ :
TCMB yeni başkanı ve yeni PPK üyelerinin almış olduğu faiz kararları neticesinde oluşabilecek makro ekonomik, finans piyasaları, dış ticaret ve faiz düşüşlerinin piyasa-insan psikolojisi üzerindeki etkilerini tartıştık. Çıkardığımız sonuçlara göre güncel faiz düşüşlerinin yurtiçi yatırımcı için olumlu sonuçlanabileceğini, uzun dönemde ülke ekonomisine katkı sağlayabileceğini fakat faiz düşüşleri ile birlikte ülkemizin yabancı sermaye alanında kayıp yaşayabileceğini analiz ettik.
1)FAİZ İNDİRİMLERİNİN PİYASAYA ETKİSİ
20 Nisan 2016'da alınan faizin üst bandının 0,50 baz puan düşürülmesi ile birlikte piyasada meydana gelebilecek muhtemel etkilerin senaryosunu yazacak olursak şu durumlar karşımıza çıkacaktır. Faizlerin düşmesi sonucunda piyasada yatırım talebi ile birlikte tüketim talebinin artması muhtemeldir. Bunun iki nedeni vardır ilk nedeni düşen faizler tasarruflarından harcamaya dönmeyi özendirecektir. İkinci nedeni ise düşen faizler tüketicilerin tüketime yönelmesine yol açacaktır.
Faizlerin üst bandının düşürülmesi reel sektörün nefes alması ve yeni yatırım hamlelerine girişilmesi demektir. Faiz düşüşü ile birlikte yerli yatırımcı kar maksimizasyonu, toplam fayda analizi doğrultusunda maliyetlerini minimum düzeye çekmek isteyecektir.
Bir işletme eğer kendini büyütmek isteyeceği zaman bu isteğini gerçekleştirmek için belirli bir finansman kaynağına ihtiyacı olacaktır. Bu finansman kaynağı ise ya kendi hisselerini lotlara bölerek borsaya girip hisse senedi değeri üzerinden sağlayabilmek yada kredi yolu ile bankalardan finans kaynağı elde etmektir. Kredi yolu ile finansman sağlamayı seçen üretici sektör bu kredinin ekstradan faiz maliyetine katlanmak zorunda kalacaktır. Eğer ülkede faiz oranları yatırım yapacak kişi için yüksek bir orana sahip ise böyle bir durumda firmasını büyütmek üretimini artırmak isteyen firma için maliyet artışı meydana gelecektir. Böyle bir durumda ise firmanın karı olumsuz etkilenecektir. Yukarıdaki senaryo doğrultusunda şimdiki faizin üst bandı olan %10 ve diğer faiz göstergelerin oranı üzerinden yatırımlarını planlayan kişilerin çektikleri kredilerinin daha az faiz maliyetleri olacaktır. Görüldüğü gibi faiz düşüşü yerli yatırımcı için maliyet avantajı olmakla birlikte yurtiçi yatırımların artmasınada olanak sağlayacaktır.
1.a) Faiz Düşüşünün Yabancı Sermaye Üzerideki Etkisi
Faiz oranlarının etkisi yurtiçi yatırımcıyı etkilediği gibi yabancı yatırımcı ve sıcak para üzerindeki etkisi de görmezden gelinemez faiz düşüşü ile birlikte ülkemizden sıcak para çıkışı olacaktır. Özellikle ABD merkez bankası Fed'in son yıllardaki faiz oranlarını yükselteceğine dair spekülasyonları ve doğrultusunda faiz oranlarını yükseltmesi gelişmekte olan ülkelerden ABD'ye doğru bir para akışı meydana getirmektedir. Bu durumda ise Türkiye gibi diğer gelişmekte olan ülkelerde de döviz kurlarında bir artış gerçekleşmektedir. ABD Merkez Bankası FED birkaç yıldır faiz oranlarını arttıracağına yönelik spekülasyon da bulunması gelişmekte olan ülkelerin önceden önlem almasına neden olmuştur FED'in en son faiz oranlarında küçük artışlara gitmesi gelişmekte olan ülkelerin ekonomisi üzerinde ciddi problemlere neden olmamıştır.
TCMB'nın güncel faiz indirimi faizin üst bandında meydana gelen bir indirimdir politik faiz ve faizin alt bandı sabit tutulmuştur kısa vadede şuan ciddi anlamda bir döviz kuru yükselmesi ile karşılaşmamız zor gibi gözüküyor eğer ileriki dönemlerde TCMB politik faiz oranlarında da indirime giderse o zaman döviz kurlarındaki yükselmelerin daha hızlı gerçekleşebileceğini söyleyebiliriz.
1.b) Faiz Düşüşünün Makro Ekonomik Göstergeler Üzerindeki Etkisi
Ekonominin kurallarında faiz iniş ve çıkışlarının en bilindik etkileri şu şekilde sıralanmaktadır. Faiz düşüş ile birlikte tasarruflar azalacak harcamalar ve yatırımlar artacaktır. Daha detaylı bir açıklama yaptığımızda ise faiz oranlarının düşmesi ile kişilerin aracı kurumlardan talep edeceği krediler artmaktadır. Ülkemizde bu kredileri talep edenler daha çok şahsi tüketim mallarına yönelik harcama yapmaktadırlar faiz düşüşü ile birlikte çekilen kredilerin mantığı doğrultusunda harcamaların artmasına neden olunmakta ve enflasyonu arttırıcı etkiye yol açılmaktadır.
Güncel faiz düşüşlerinin ihracat ithalat üzerindeki etkisi ise faizlerin düşmesi ile birlikte yabancı sermayenin avantajlı faiz oranlarına sahip olan ülkelere çıkması ülke içerisindeki döviz kurlarını arttırıcı etkide bulunacağını söylemiştik. Böyle bir durumun gerçekleşmesi ile birlikte ithalat azalışı karşımıza çıkarken ihracat arttırıcı etkiler de ortaya çıkacaktır. Ama genelde bizim gibi ülkelerin ihracatı ithalata dayanmaktadır. Yurtiçi yatırımları arttırıcı etki yapabilecek faiz düşüşe yatırım artışına, yatırım artışı da üretim artışına neden olacaktır. Ülke içerisinde üretim fazlalığının olması durumunda ise bu fazlalık ihraç edilecek ve ihracatta faiz düşüşü ile birlikte artacaktır.
2) FAİZ DÜŞÜŞLERİNİN PİYASA-İNSAN PSİKOLOJİSİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Faiz düşüşünden sonra insanların iki tür düşüncesi olabilir.
1) Hazır faiz haddi düşmüşken elindeki parayı yatırma çevirmek isteyen insanlar
2) Faizlerin düşmesini bir beklentisi olarak faizlerin daha da düşeceğini tahmin eden insanlar
Birinci kısımda bahsedilen insanlar ülkenin şuanki politik durumunun iyi gitmeyeceğini düşünerek ihtiyat güdüsü (tedbir amaçlı olarak) ile elindeki parayı yatırma çevirir ikinci maddede bahsedilen insan tipi ise ülkenin geleceği ile alakalı pozitif düşüncede olan insanlardır. Ülkede faiz düşüşünün devam edeceği beklentisi ile parasını elinde tutmaya devam ederler. Yurtiçinde bu gelişmeler yaşanırken yabancı yatırımcı tereddüt edecek ve parasını ülkeden çekip faiz oranı yüksek cazibeli bir ülkeye yatırım yapacaktır. Bu durumda ülkeden döviz çıkış olacaktır. Yabancı para değerli hale gelecek Türk lirası yabancı para karşısında değer kaybedecektir. Yabancı paranın değerli hale gelmesiyle beraber ülkede ihracatın artıp ithalatın düşmesi beklenecektir.
SONUÇ :
TCMB yeni başkanı ve yeni PPK üyelerinin almış olduğu faiz kararları neticesinde oluşabilecek makro ekonomik, finans piyasaları, dış ticaret ve faiz düşüşlerinin piyasa-insan psikolojisi üzerindeki etkilerini tartıştık. Çıkardığımız sonuçlara göre güncel faiz düşüşlerinin yurtiçi yatırımcı için olumlu sonuçlanabileceğini, uzun dönemde ülke ekonomisine katkı sağlayabileceğini fakat faiz düşüşleri ile birlikte ülkemizin yabancı sermaye alanında kayıp yaşayabileceğini analiz ettik.
Zafer Faruk ŞENSAN/ PAÜ İktisat
Yorum Gönder